Πέμπτη 31 Οκτωβρίου 2013

Ο άγιος Αρσένιος, Ηγούμενος της ιεράς μονής Αγίων Αναργύρων Μελισσοτόπου Καστοριάς (έτος 1400)



Το μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων
Μελισσοτόπου Καστοριάς (11ος αιών.)



Εισαγωγικά
Η ιερά μονή Αγίων Αναργύρων Μελισσοτόπου Καστοριάς ιδρύθηκε, ως γνωστόν, περί το έτος 1080 απ’ τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Αλέξιο Α΄ Κομνηνό. Από τότε κι έως σήμερα το εν λόγω μοναστήρι ακτινοβολεί το ανέσπερο φως του Χριστιανισμού σε ολόκληρη την Άνω Μακεδονία και προσφέρει τις ανάλογες πολύτιμες υπηρεσίες του στους ευσεβείς κατοίκους της ίδιας γεωγραφικής περιοχής.
Η πολυκύμαντη πορεία αυτής της μονής μέσα στους αιώνες και η θαυμαστή δράση των εκάστοτε μοναχών της ήταν γραμμένη σε ορισμένους κώδικες που φυλάσσονταν έως το έτος 1947 στη Βιβλιοθήκη και το σκευοφυλάκιό της. Κατά το έτος αυτό όμως, δυστυχώς, πυρπολήθηκε η Μονή από άφρονες αντάρτες και κάηκαν οι εν λόγω κώδικες με τα πολύτιμα ιστορικά ντοκουμέντα.
Οι ιαματικοί άγιοι Κοσμάς, Παντελεήμων
και Δαμιανός, πάτρωνες της θεματικής μονής.
Εικόνα στο ναό Αγίου Σπυρίδωνος
Μελισσοτόπου (19ος αι.).
Λόγω της προαναφερόμενης καταστροφής του Μοναστηριού των Αγίων Αναργύρων και της οριστικής απώλειας των μνημονευόμενων κωδίκων του, οι πληροφορίες μας για το ιστορικό παρελθόν του είναι ιδιαίτερα πενιχρές. Το γεγονός αυτό, δηλαδή η μερική γνώση της ιστορίας της υπόψη Μονής, προξενεί διαρκή λύπη στους ρέκτες Μοναχούς της και παράλληλα δυσχεραίνει πολύ το έργο των ενδιαφερόμενων επιστημόνων (θεολόγων, αρχαιολόγων, ιστορικών). Για να αναπληρωθεί, αυτό το ιστορικό κενό, έστω και μερικώς, όλοι οι αναφερόμενοι Μοναχοί, καθώς κι ευάριθμοι επιστήμονες ερευνούν συστηματικά στα διάφορα ιστορικά αρχεία, σε παλαιά έντυπα και σ’ εφημερίδες, κι εντοπίζουν και συλλέγουν ιστορικά στοιχεία που αφορούν το εν λόγω ιερό καθίδρυμα. Ένα τέτοιο ενδιαφέρον στοιχείο εντόπισε ο  γράφων Γιώργος Τ. Αλεξίου πριν λίγα χρόνια σε φύλλο καστοριανής εφημερίδας έτους 1956 και το παρουσιάζει εν συντομία παρακάτω.

Η βυζαντινή εικόνα του αγίου Αρσενίου στη μονή των Αγίων Αναργύρων Μελισσοτόπου.

Παραδοσιακή οικία του χωριού Μελισσότοπος.
Αριστερά στο βάθος διακρίνεται
η μονή των Αγίων Αναργύρων.

Το έτος 1956 δημοσιεύτηκε στην τοπική εβδομαδιαία εφημερίδα «Φωνή της Καστοριάς», και πιο συγκεκριμένα, σε πέντε συνεχόμενα φύλλα της (αριθμ. φύλλ. 542 / 14 – 10 – 1956 κ. εξ.), μία σημαντική μελέτη, που έχει τον τίτλο «Η ιερά μονή των Αγίων Αναργύρων» και αναφέρεται στη σπουδαία ιστορία αυτής (της μονής). Το εν λόγω ιστορικό κείμενο συντάχτηκε από έναν αξιόλογο Καστοριανό ερευνητή, που υπογράφει με το ψευδώνυμο «Βαρ–μαίος» (Βαρθολομαίος;). Η πρώτη παράγραφος του κειμένου αυτού είναι πολύ ενδιαφέρουσα κι έχει ως ακολούθως:
«Μία εικών του αγίου Αρσενίου, που βρίσκεται στην Μονή Αγίων Αναργύρων μαρτυρεί, ότι ο άγιος Αρσένιος εχρημάτισε Ηγούμενος της μονής κατά το έτος 1400, άρα η μονή χρονολογείται και πέραν του 1400…» (Βαρθ-μαίος).
Διαβάζοντας προσεκτικά το προπαρατιθέμενο αποσπασματικό, γενικόλογο και μάλλον ασαφές κείμενο του άγνωστού μας Καστοριανού μελετητή συνάγουμε έμμεσα τα εξής στοιχεία, που αφορούν τη θεματική Μονή.
Ο όσιος Αρσένιος ο Μέγας.
Τοιχογραφία στο ναό των Αγίων Αναργύρων
πόλης Καστοριάς (12ος αι.).

1)  Η ιερά μονή Αγίων Αναργύρων κατείχε έως το έτος 1947 (;) μία φορητή βυζαντινή εικόνα ενός αγίου που έφερε το όνομα Αρσένιος. Δεν προσδιορίζεται ποιος απ’ τους υπάρχοντες αγίους μας που έχουν αυτό το όνομα (Αρσένιος) ήταν ο εικονιζόμενος, καθότι δεν αναφέρονται απ’ τον υπόψη μελετητή τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μορφής του (ηλικία, είδος κόμης, μήκος γενειάδας κ.ά.), ούτε κι εάν υπήρχε αναγραμμένος δίπλα στο όνομά του κάποιος επιθετικός προσδιορισμός.
2) Η αναφερόμενη εικόνα είχε επάνω της μία επιγραφή, που καθόριζε και πληροφορούσε, ότι ο προβαλλόμενος άγιος Αρσένιος υπήρξε Ηγούμενος της μονής των Αγίων Αναργύρων κατά το έτος 1400.


  
Ο άγιος Αρσένιος, ο Αρχιεπίσκοπος Κερκύρας (;).
Εικόνα 14ου – 15ου αι. στη Μονή Ρίλας Βουλγαρίας.





Ο άγιος Αρσένιος ο Μέγας.
 Τοιχογραφία στον Άγιο Νικόλαο Θεολογίνας,
Καστοριάς, έτους 1663.




Ο άγιος Αρσένιος (αριστερά)
και ο άγιος Μαρδάριος.
Τοιχογραφία στο ναό Αγίου Μηνά
Φωτεινής Καστοριάς, έτ. 1830.



 



Σάββατο 26 Οκτωβρίου 2013

Εγκαίνια Εργαστηρίου ζωγραφικής και αγιογραφίας στην Καστοριά. Σάββατο 26 Οκτωβρίου 2013.



Το Εικαστικό Εργαστήριο κατά τον εγκαινιασμό του.

Το Σάββατο 26 Οκτωβρίου 2013, ώρα 7 μ.μ., έγιναν στην Καστοριά τα εγκαίνια ενός νέου Εργαστηρίου ζωγραφικής και αγιογραφίας, που φέρει την ονομασία «Εικαστικό». Το εν λόγω Εργαστήρι ανήκει στον άριστο καλλιτέχνη Μάρκο Ντέμκα και βρίσκεται επί της οδού Ορεστείων 31 (τηλέφ. 6946268529).
Ο κ. Ντέμκας είναι Καστοριανός, σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών Θεσσαλονίκης και δίδαξε ζωγραφική σε δημόσια σχολεία της Δυτικής Μακεδονίας.
Στο εγκαινιασθέν Εργαστήρι θα υπάρχουν τμήματα παιδικά και ενηλίκων / εικαστικών και αρχιτεκτονικής, στα οποία θα διδάσκει ζωγραφική, σχέδιο και αγιογραφία ο ίδιος ο Μάρκος Ντέμκας.
Εδώ παρουσιάζονται μερικές φωτογραφίες απ’ τα περιγραφόμενα εγκαίνια του υπόψη εικαστικού Εργαστηρίου.
Εσωτερική άποψη (μερική) του Εργαστηρίου.



Η πρόσοψη του Εργαστηρίου.

Ο καλλιτέχνης Μάρκος Ντέμκας.



Ο Μάρκος Ντέμκας με τον πατέρα του.




Η κ. Αργυρώ Ντέμκα, μητέρα του Καλλιτέχνη.

Παρασκευή 25 Οκτωβρίου 2013

Άγιος Δημήτριος ο Μυροβλύτης (+ 26 Οκτωβρίου), ο αγαπημένος άγιος του φιλοχρίστου λαού της Καστοριάς.



Ο άγιος Δημήτριος (αντίγραφο βυζαντινής τοιχογραφίας)
Ελαιογραφία του Γιώργου Τ. Αλεξίου.


Οι ευσεβείς χριστιανοί της Ιεράς Μητρόπολης Καστοριάς ευλαβούνται και τιμούν ιδιαίτερα, ήδη απ’ τους πρωτοβυζαντινούς χρόνους, τον πολιούχο της Θεσσαλονίκης και υπέρμαχο προστάτη ολόκληρης της Μακεδονίας άγιο Δημήτριο τον Μυροβλήτη (+ 26 Οκτωβρίου 303). Η ευλάβειά τους αυτή προς τον αναφερόμενο μεγαλομάρτυρα άγιο τεκμαίρεται και από τα παρακάτω επιγραμματικώς παρατιθέμενα στοιχεία:
1)  Ναοί του Αγίου Δημητρίου στην πόλη της Καστοριάς.
α) Άγιος Δημήτριος ενορίας Οικονόμου: Είναι των βυζαντινών χρόνων. Βρίσκεται πλησίον του 1ου Γυμνασίου και χρονολογείται στον 12ο – 13ο αιώνα.
β) Άγιος Δημήτριος ενορίας Ελεούσης: Βρίσκεται κοντά στο 2ο Δημοτικό σχολείο. Χρονολογείται στη βυζαντινή εποχή (13ος αιών;). Έχει τοιχογραφίες του έτους 1609.
γ) Άγιος Δημήτριος ενορίας Αγίου Παντελεήμονος: Είναι κτισμένος πλησίον της Δεξαμενής, επάνω σε ερείπια βυζαντινού ναού.

  2) Ονομασία Χωριού της Καστοριάς: Άγιος Δημήτριος (πρώην Λαμπάνιτσα). Σήμερα είναι εγκαταλειμμένο. Κατά το έτος 1939 είχε 228 κατοίκους και στο Δημοτικό του σχολείο φοιτούσαν 58 μαθητές.

Φορητή εικόνα του αγίου Δημητρίου
στον Γέρμα Καστοριάς, έτ. 1775.
 3) Βυζαντινές ανάγλυφες εικόνες του αγίου Δημητρίου (ξόανα): Είναι δύο και προέρχονται απ’ το ναό Αγίου Γεωργίου Ομορφοκκλησιάς και από ναό του χωριού Λακκώματα, αντίστοιχα. Χρονολογούνται στον 13ο αιώνα (;).
4) Ενοριακοί ναοί χωριών: Κωσταραζίου, Κλεισούρας, Λεχόβου, Μηλίτσας Αυγής, Κρανιώνα, Μαυροκάμπου, Περιβολίων, Πτελέας Βαρυκού.
5)  Ιερές εικόνες του αγίου Δημητρίου: Είναι πάμπολλες και κοσμούν όλους σχεδόν τους ναούς  της πόλης και της περιοχής Καστοριάς.

Ο Άι – Δημήτρης (ποίημα Γ. Αθάνα)
Στὸ χωριό μας, ποὺ δὲν εἶναι κι ὀμορφότερο στὴν πλάση,
μᾶς ἀφῆσαν οἱ γονιοί μας μιὰ γερόντισσα ἐκκλησιά.
Δὲν τῆς ἔχουμε φτειασμένο μαρμαρένιο εἰκονοστάσι.
Τὰ καντήλια της δὲν εἶναι κρυσταλλένια καὶ χρυσά.
………………………………………………………
Φτωχικὰ ντυμένους ἔχει καὶ τοὺς γέρους της παπάδες.
Ταπεινοὶ κι οἱ δυό της ψάλτες εἶναι πάντα ἐργατικοί.
Στὰ μανάλια της μεγάλες δὲν ἀνάβουνε λαμπάδες.
Στὸν ἀφέντη Ἁι-Δημήτρη τὸ μικρὸ κεράκι ἀρκεῖ.
……………………………………………………
Κι ὅμως, στὸ μικρό της χῶρο ποὺ ὅλους κι ὅλους δὲ μᾶς πιάνει,
τοῦ Θεοῦ τὸ μεγαλεῖο τὸ αἰσθανόμαστε τρανό!
Πουθενὰ πιὸ μυρωμένο δὲν καπνίζει τὸ λιβάνι,
πουθενὰ τὸ καντηλάκι δὲ σπιθάει πιὸ φωτεινό.
…………………………………………………
Τὴν καλή μας ἐκκλησούλα!... Ὅλοι μας ἐκεῖ στὴ μέση
χριστιανοὶ στὴν κολυμβήθρα γίναμε κλαψαριστά.
Θὰ γελάσουμε μιὰ μέρα καὶ γαμπροὶ στὴν ἴδια θέση.
Θὰ σωπάσουμε μιὰν ἄλλη μὲ τὰ μάτια μας κλειστά...
..............................................................................
Καὶ στὸν Ἅδη, ποὺ ἡ ψυχή μας φτερωτὴ θὰ περιτρέχη,
θὰ γυρεύουμε νὰ ἰδοῦμε τοὺς Ἁγίους τοὺς σεβαστοὺς,
ἀπαράλλαχτους, ἀλήθεια, ἔτσι ὅπως αὐτὴ τοὺς ἔχει,
στὶς ξυλένιες της εἰκόνες, φτωχικὰ ζωγραφιστούς.

(Παρουσίαση: Γιώργος Τ. Αλεξίου)

Οι στρατιωτικοί άγιοι Μηνάς και Δημήτριος.
τοιχογραφία σε ναό της Καστοριάς.




Ο βυζαντινός ναός του Αγίου Δημητρίου
στην Καστοριά (11ος - 13ος αιών).

Ο ναός του Αγίου Δημητρίου ενορίας Ελεούσης.
Μερική εξωτερική του άποψη.




Ναός Αγίου Δημητρίου Λιθιάς (19ος αιών).


Ο ναός του Αγίου Δημητρίου στο  Μαυροχώρι.
19ος αιών.
Ο άγιος Δημήτριος και τα θαύματά του.
Εικόνα στη Λιθιά Καστοριάς.

Ο ερειπωμένος ναός του αγίου Δημητρίου (έτ. 1871)
στο εγκαταλειμμένο Μοσχοχώρι
Η φωτογραφία είναι του κ. Κώστα Χουλιαρά.






Ο ναός του Αγίου Δημητρίου (έτ. 1860) στην Καλή Βρύση.
Η φωτογραφία είναι του κ. Κώστα Χουλιαρά.

Ο άγιος Δημήτριος.
Εικόνα στην Αυγή Καστοριάς.


Ο ναός του Αγίου Δημητρίου στην Αυγή Καστοριάς.

Οι άγιοι Δημήτριος και Γεώργιος
στο χωριό Ασπρονέρι.


Ναός Αγίου Δημητρίου Κλεισούρας.
Η δυτική του είσοδος.